Het restaureren van grafmonumenten
Het restaureren van grafmonumenten en de instandhouding hiervan vraagt om een goede aanpak en specialistische kennis. Helaas komt het maar al te vaak voor dat de restauratie van een monument niet op de juiste wijze wordt uitgevoerd wat zorgt voor al dan niet onomkeerbare schade. Dit geldt ook voor de restauratie van grafmonumenten.
Ontstaansgeschiedenis begraafplaatsen
De ontstaansgeschiedenis van begraafplaatsen gaat al heel wat eeuwen terug. Voor een lange tijd werd men vooral in en rondom de kerk begraven. Al sinds de zeventiende eeuw was er sprake van ruimtegebrek, iets dat te wijten viel aan de groei van de bevolking en het feit dat de kerk nooit werd geruimd. Soms verzakte de vloer en sloten de zerken niet goed aan, wat een stank tot gevolg had. Eind achttiende eeuw kwam meer inzicht in het belang van hygiëne. Hierbij kwam ook het verzoek de overledenen voortaan op een plek buiten de stad te begraven. Omstreeks 1830 werd dit verzoek tot een wet aangenomen, en moesten de begraafplaatsen voortaan buiten de bebouwde kom worden aangelegd. Nog steeds worden mensen begraven rond de kerk als daar nog plaats is. Veel van de nog steeds bestaande begraafplaatsen in grote en middelgrote gemeenten zijn in de jaren 1830-1840 aangelegd. Joodse begraafplaatsen dateren vaak reeds uit de zeventiende eeuw en mogen niet worden geroerd. In de negentiende eeuw werden naast vlakke zerken veelvuldig grafmonumenten opgericht. Als grafrechten door de nabestaanden niet werden gecontinueerd volgde vaak verwaarlozing en verval.
Vervallen grafmonumenten
Veel grafmonumenten op begraafplaatsen liggen er vandaag de dag slecht bij. Het gebrek aan gelden, fondsen en de subsidiepot die alsmaar beperkter wordt maken het er niet makkelijker op om de restauraties aan grafmonumenten, of in ieder geval het behoudt ervan in stand te houden. Ook het toepassen van verkeerde restauratiemethodes en het ontbreken van vakkennis spelen een rol in slecht of achterstallig onderhoud. Naast het gebrek aan financiële middelen ontbreekt er vaak een goed restauratieplan oftewel een visie.
Gezamenlijke visie en restauratieplan grafmonumenten
Het is voor een begraafplaatsbeheerder moeilijk vast te stellen hoe om te gaan met de restauratie en wat de beste het beste tijdstip en methode is om dit uit te laten voeren. Het is daarom belangrijk om voordat überhaupt met restauratie wordt gestart in samenspraak met de begraafplaatsbeheerder gezamenlijk tot een juiste visie en een plan van aanpak te komen.
Vis Architecten is betrokken geweest bij verschillende restauraties van begraafplaatsen en grafmonumenten. Het opstellen van een goed restauratieplan staat hierbij op nummer één. Een conserverende aanpak is hierbij het uitgangspunt. Grafzerken worden jaar in jaar uit blootgesteld aan regen en wind en het natuursteen is onderhevig aan een geleidelijk verval. Gezamenlijk zal worden gekeken naar het uiteindelijke doel wat met de restauratie moet worden bereikt. Vragen die hiervoor beantwoordt moeten worden zijn: Hoe moet de begraafplaats er uiteindelijk uit komen te zien, welke grafmonumenten zijn belangrijk en moeten gerestaureerd worden?
Het opstellen van een meerjaren onderhoudsplan is vaak een goed begin voor een goede instandhouding betreffende de kwaliteit van de begraafplaats. Instandhoudingssubsidie (BRIM) kan hierbij een welkome aanvulling zijn.
Subsidie grafmonumenten
Het verkrijgen van subsidie voor onderhoud en restauratie van grafmonumenten behoort nog steeds tot de mogelijkheden. Om in aanmerking te komen voor bijvoorbeeld de BRIM subsidie moet wel aan een aantal punten worden voldaan. Zo dient er een door de verzekeraar opgesteld taxatierapport aanwezig te zijn van de herbouwwaarde. Is dit niet aanwezig, dan is een succesvolle BRIM aanvraag en subsidie toekenning niet mogelijk.