Foto’s van het exterieur en interieur

Herengracht – Den Haag

Opdracht: Bouwhistorisch onderzoek

Opdrachtgever: projectontwikkelaar

Herbestemming monument

Herengracht 17 en 19 hebben lang dienstgedaan als woonhuizen, maar kwamen vanaf 1969 in het bezit van het Rijk, die er kantoren in onderbracht. In 2015 heeft het Rijk de panden weer verkocht aan een private partij die de oorspronkelijke woonfunctie van de panden gaat terugbrengen. Wegens de vele veranderingen die in de loop der eeuwen hebben plaatsgevonden was een bouwhistorisch onderzoek noodzakelijk om in het bouwproces goed gefundeerde afwegingen te kunnen maken met respect voor de monumentale onderdelen.

Bouwhistorisch onderzoek Rijksmonument

In het uitgebreide bouwhistorisch onderzoek kwamen verrassende vondsten boven water van de vroegere bouwfasen en de stedenbouwkundige ontwikkeling vanaf de 17e eeuw. Een ingekleurde dateringskaart van de hoofdplattegrond laat de vele verschillende bouwfasen van de panden zien. Uit de plattegronden met de hierop aangegeven waardestelling is het verschil in monumentaliteit goed afleesbaar. Deze waardestelling is een belangrijk instrument in de beoordeling van wijzigingen door zowel de bouwpartners als de overheidsinstanties.

Rond 1593 werd de Herengracht gegraven tussen het huidige Korte Poten en de Bezuidenhoutseweg. Het terrein aan de zuidzijde van de Herengracht werd door de overheid aan particulieren verkocht, en vanaf het 2e kwart van de 17e eeuw begon men hier met bouwen. De familie Pauw, die belangrijke functies bekleedde aan het hof, kocht een aantal percelen, waaronder de huidige nrs. 15,17 en 19/19a en liet deze bebouwen. De eeuwen er op volgend werden de huizen meerdere malen uitgebreid en verbouwd door hun vermogende eigenaren. De panden hebben in korte tijd ingrijpende verbouwingen ondergaan, waarbij steeds de laatste architectonische ontwikkelingen werden gevolgd. Rond 1753 vond bij nr. 19 een nieuwe ingrijpende verbouwing plaats naar ontwerp van architect Pieter de Swart. Hierbij werden de voor- en achtergevels opnieuw opgebouwd en vensters voorzien van roeden indeling. De afwerking van de vertrekken werd aangepast en uitgevoerd conform de toen geldige mode.

Op de kadastrale minuut van 1820 zijn de plattegronden van de panden conform de uitbreiding van 1765 door Pieter de Swart te zien. Ook zijn de tuinen van nr. 17 (in het groen) en nr. 19 (in het paars) aangegeven. Hier is duidelijk zichtbaar dat de tuin van nr. 19 een zeer groot oppervlakte besloeg en gezien de vorm van de vijver in Engelse landschapsstijl was ontworpen.

In het jaar 1873 werd het huis in twee nummers gesplitst. Hierbij werd in de rechtervleugel een nieuwe ingangspartij aangebracht, een zuivere kopie van de entree van de linkervleugel, waardoor de symmetrische indeling van de voorgevel werd versterkt. Intern vonden ook een aantal veranderingen plaats. Zo werd o.a. de entreehal van de linkervleugel voorzien van wand- en plafondschilderingen.

In dezelfde periode onderging nummer 17 ook een ingrijpende verbouwing. De hoge entree in het midden werd verplaatst naar de linkerzijde en op straatniveau. O.a. de voorzaal en het trappenhuis werden verbouwd naar de toen gangbare eclectische stijl. In 1910 werd het pand gebruikt als kantoor voor handelsfirma De Bas & Co, waar de grote kluis in de kelder een overblijfsel van is.

Latere verbouwingen vonden plaats in 1952 en 1966, toen een grote uitbreiding plaatsvond aan de achterzijde.

In 1966 en 67 zijn Herengracht 19 en 19A in bezit gekomen van het Rijk. Een algehele verbouwing volgde in 1969. Veel interieurstukken zoals schouwen en stucplafonds werden verwijderd ten behoeve van de kantoorfunctie. In 1994 werd het Rijk eigenaar van nr. 17 en werd het pand samengevoegd met nr. 19/19a. Op iedere verdieping is een verbinding tussen de beide panden gecreëerd. Naast een aantal doorbraken zijn er geringe wijzigingen doorgevoerd.

Bekijk ook onze relevante projecten

Deel deze pagina