Exterieur Mauritshuis
Schoorstenen Mauritshuis – Den Haag
Opdracht: Bouwhistorisch onderzoek, reconstructie
Start voorbereiding: 1994
Start uitvoering: 1996
Oplevering: 1997
Opdrachtgever: Rijksvastgoedbedrijf
Bouwhistorisch onderzoek
In de jaren 1983-’87 is voorafgaande aan de restauratie een bouwhistorisch en waardestellend onderzoek uitgevoerd. Wij hebben hiervoor het bronnenonderzoek evenals het onderzoek in situ verzorgd, en vastgelegd in een reeks van drie rapporten. In 1995 volgde een onderzoek naar de kans tot reconstructie van de vier zeventiende-eeuwse ‘Pieter Post/Van Campen-schoorstenen’ op het huis. Aanleiding hiervoor was het restauratieatelier van het museumbedrijf dat op de zolder gehuisvest was. Milieueisen zorgden voor een grotere benodigde hoeveelheid aan- en afvoerkanalen. Deze kanalen op het dak zouden duidelijk zichtbaar in beeld komen en het werd nodig bevonden deze te camoufleren. Deze noodzaak tot camouflage werd aangegrepen om de haalbaarheid van de reconstructie te onderzoeken.
Geschiedenis van de schoorstenen
Het Mauritshuis werd in de zeventiende eeuw gebouwd en bekroond door vier gebeeldhouwde zandstenen schoorstenen en vier zandstenen pijnappels op de nokhoeken. De plaatsing van deze elementen was precies uitgelijnd met het derde en tweede pilaster van de zijgevels.
In 1704 vond een grote brand plaats waarbij veel van het huis verloren ging. Onder andere de kap werd vernieuwd, naar het oorspronkelijke zeventiende-eeuwse ontwerp, maar de nok iets hoger uitgevoerd. Op de nokhoeken werden sober geprofileerde rookkanalen geplaatst, naar vervanging van de schoorstenen en pijnappels. Tijdens de verbouwing van 1809-’10 naar Koninklijke Bibliotheek, zijn op de eerste verdieping de belangrijkste stookplaatsen verwijderd. De schoorstenen verloren hierdoor hun functie en waren tussen 1825 en 1859 compleet van het dak verdwenen. De hoeken werden gesierd door houten pijnappels naar voorbeeld van de tekeningen van Pieter Post uit 1625. In 1935 zijn deze vervangen door groter uitgevoerde pijnappels in brons.
Reconstructie
Voor de reconstructie van de schoorstenen werd gekozen voor beeldherstel van de zeventiende-eeuwse schoorstenen, niet voor herbouw in het oorspronkelijke materiaal zandsteen. De kap uit de achttiende eeuw was namelijk een lichtere constructie dan de oorspronkelijke kap. Ook waren bij de verbouw in de negentiende eeuw alle schoorsteenkanalen gesloopt, wat betekende dat de schoorstenen zonder onderbouw op het dak zouden worden geplaatst. Belangrijk was dus dat de nieuwe schoorstenen lichter werden uitgevoerd dan de oorspronkelijke.
De schoorstenen zijn uiteindelijk uitgevoerd in polyester, met een zodanige afwerking dat het de suggestie wekt van gefrijnd zandsteenwerk. De tekeningenreeks van Pieter Post heeft als leidraad gediend voor het ontwerp van de replica’s. In zijn tekeningen beeldt hij de schoorstenen meerdere malen af, soms met maatvoering. Om te zorgen voor een goede hechting en de nodige stabiliteit werd de kunststofmantel rond een verzinkt stalen frame aangebracht. De schoorstenen zouden op het dak namelijk een grote windbelasting te verduren krijgen.
In 1996 en 1997 vond de productie van de replica’s plaats en in dit laatste jaar konden zij ook daadwerkelijk worden geplaatst, naar hun oorspronkelijke positie volgens het ontwerpstramien van de zijgevel. De schoorstenen werden geschilderd in dezelfde kleur als de gevelarchitectuur om zo een mooie eenheid te vormen. Uiteindelijk zijn twee van de vier schoorstenen gebruikt voor de plaatsing van de aan- en afvoerkanalen.