Foto’s
VOC pakhuis – Hirado, Japan
Opdracht: Bouwhistorisch onderzoek, reconstructie
Start voorbereiding: 1994
Start uitvoering: 1995
Oplevering: 2011
Opdrachtgever: Gemeente Hirado, Japan
Bron voor de reconstructie
In opdracht van de Gemeente Hirado op het gelijknamige eiland, is in 1994 en onderzoek gestart naar twee Hollandse pakhuizen, die in 1637 en 1639 daar zijn gebouwd.
Op basis van onderzoek van de Japanse lector Kazuhiro Yukutake, die archiefstukken uit het Algemeen rijksarchief had bestudeerd, is een reconstructie van de pakhuizen gemaakt.
De moeilijkheid voor de reconstructie was dat slechts een gedetailleerde verantwoording van de bouwkosten de belangrijkste bron was voor het reconstrueren van de pakhuizen. Deze “Memorie ende Specificatie vant nieuwe packhuijs int comptoir Firando van 25 julij Anno 1639” geeft een opsomming van de hoofdmaten, de toegepaste bouwmaterialen in aantallen en afmetingen, en tussen de regels de verschillende onderdelen van de pakhuizen.
Vele bouwkundige termen als voeten, duimen, moerbalcken, carbeelen, swalpen, wintassen, cosijnen, lackaijborden, bikstenen, drumpels, traliën, hengsels, anckers, knipslooten, etc. worden hierin genoemd en voorzien van een bedrag in Taëls (daalders) en stuivers.
Tekeningen of afbeeldingen van de pakhuizen waren niet voorhanden. Ooit is vóór de bouw in 1637 een maquette gemaakt, die is opgestuurd naar Batavia ter goedkeuring van het bouwplan.
Eerste versie
In 1995 was een eerste versie gereed en er werd een kleine maquette van het grootste pakhuis vervaardigd, die in dat jaar werd aangeboden aan de burgemeester van Hirado. Daar werden verdere contacten gelegd om zoveel mogelijk nadere gegevens te vergaren. Andere bronnen waren:
- De beschrijving in de Adaghregisters van de Hollandse Factory in Hirado. Hieruit werd duidelijk hoe lang de bouw duurde en er werd in vermeld wanneer er weer een schip met bouwmaterialen was gearriveerd.
- De afbeeldingen van Hirado uit 1621. Deze prent laat zien dat er tot op heden niet veel is veranderd aan de kade muren.
- De resultaten van de opgravingen. Hieruit werd duidelijk en bevestigd dat Japanse dakpannen werden toegepast.
- Enkele bewaard gebleven bouwmaterialen, zoals een sluitsteen met een VOC embleem en vele gehouwen stenen van 2*1*1/2 voet, die in Hirado zijn gebruikt voor trappen, plaveisel en bruggen en een waterput.
- De architectuur van vergelijkbare VOC gebouwen uit die tijd in het verre oosten.
- De architectuur van 17e -eeuwse pakhuizen in de Nederlanden.
Geschiedenis
De Hollanders begonnen met de bouw van de stenen pakhuizen in 1637, terwijl zij zich reeds in 1609 in Hirado hadden gevestigd. De pakhuizen werden gebouwd wegens de vermindering van het brandgevaar, een betere bescherming van de handelswaar en de VOC bewoners. De vergroting van de eigen machtsbasis was mogelijk ook een reden, zoals de VOC dat reeds op diverse andere locaties had gedaan.
Kort na het gereedkomen van de bouw werden de pakhuizen op 9 november 1940 geïnspecteerd door Inue Sikingod, commissaris van Shogun Tokugawa Iemitsu, en werden alle gebouwen doorzocht naar sporen van het christelijk geloof. Er werd echter niets gevonden, doch daarop werd de Hollandse gouverneur ontboden.
De Japanse commissaris deelde mee, namens zijne keizerlijke majesteit, dat de Hollanders, net als de Portugezen, christenen waren, die de zondag onderhielden, de tien geboden kenden etc., maar bovenal, die het jaar van Christus geboorte in het topeinde van hun gevels plaatsten, in het zicht van de hele natie. Hierop kregen de Hollanders het bevel de pakhuizen zo snel mogelijk weer af te breken. François Caron, de Hollandse gouverneur in Hirado, begreep dat het ernst was, en wilde de lucratieve handel niet op het spel zetten. Reeds de volgende dag was het dak grotendeels gesloopt, en een week later waren de pakhuizen grotendeels afgebroken. De Hollanders werden verbannen naar het eilandje Decima, in de Baai van Nagasaki, en zouden de volgende twee eeuwen het enige westerse land zijn die toegang had tot Japan.
Reden tot herbouw
De hernieuwde belangstelling voor de gebouwen komt zeker voort uit de bouw van Holland Village en Huis Ten Bosch, die slechts enkele tientallen kilometers van Hirado vandaan liggen. Hier is echter het doel een zo nauwkeurig mogelijke reconstructie te realiseren, op basis van verantwoorde bronnen. De Prefectuur van Nagasaki en ook de landelijke overheid zijn bereid de reconstructie te steunen en hebben een Japanse adviescommissie in het leven geroepen. In 1998 vond een seminar plaats in Hirado waar alle aspecten aan de orde kwamen. Het resultaat was dat een nieuwe opgraving werd gestart en dat een recent gebouwd huis dat op de plaats van een van de pakhuizen stond, inmiddels is afgebroken. De nieuwe gegevens zijn verwerkt in de tekeningen. Maquettebouwer Ron Kozel vervaardigde de beide maquettes.
De twee maquettes zullen permanent tentoongesteld worden in Hirado, als onderdeel van het schaalgebouw van de VOC- Factory van Hirado. De herbouw is in 2011 afgerond.
Bekijk ook onze soortgelijke projecten
