Foto’s voor en na de restauratie van het jachthuis in Langbroek

Een rijksmonument restaureren is een lust met lasten

Een rijksmonument geniet niet voor niets een beschermde status. Gerestaureerde woningen of tot woning of bedrijfspand omgebouwde monumentale gebouwen die met respect voor de historische waarde aan de eisen van de tijd en comfortwensen voldoen, zijn zowel een lust voor de gebruiker als voor het oog van de ander. Maar adel verplicht en daarbij horen ook verantwoordelijkheden en lasten.

In het register van rijksmonumenten prijken zo’n 62.000 objecten. Dit zijn niet allemaal complete gebouwen inclusief hun onderdelen zoals fundering, gevels, plafonds, vloeren en deuren, maar ook archeologische monumenten als terpen en “groene” monumenten als bijvoorbeeld tuinen, bomen en bijzondere erfafscheidingen met monumentale waarde. Naast door het Rijk aangewezen monumenten bestaan er gemeentelijke en provinciale monumenten alsmede beschermde dorps- en stadsgezichten. Ook hiervoor geldt een respectvolle omgang met de historische waarden, maar bestaan er andere regels voor verbouwing, subsidie en vergunningverlening.

Inzicht in historische waarde

Een verantwoorde restauratie in samenhang met verbetering van comfort, duurzaamheid of een andere functie begint met inzicht in de kwaliteit van het monument. Kennis van en onderzoek naar de bouw- en bewoningsgeschiedenis is een must. Op een waarderingskaart kan een bouwhistorisch onderlegde architect per onderdeel aangeven of het een zogenoemde hoge, positieve dan wel indifferente waarde heeft. Deze waardering is een belangrijk uitgangspunt voor het restauratieplan en de daarop volgende vergunningaanvraag bij herstel en aanpassingen.

Woonwensen en inpassing in het monument

Nogal wat om rekening mee te houden als je een monument wil gaan restaureren of verbouwen. En waar moet je rekening mee houden als het gaat om nieuwe installaties bij een comfortabele badkamer of nieuwe keuken?

Voorbeelden van inpassingen van comfortabele woon- en werkwensen zijn bijvoorbeeld te zien bij  een project aan de Viottastraat te Amsterdam (https://visarchitecten.nl/restauratie/woonhuizen/viottastraat-amsterdam)waar veel moeite is gedaan om de historische details terug te brengen dan wel te behouden.

Wat wil en mag je zien en wat niet? Een uitgangspunt is om zoveel mogelijk gebruik te maken van de bestaande ruimtes voor leidingen en afvoeren, zodat aanpassingen onzichtbaar zijn. Vloerverwarming is bijvoorbeeld een mogelijkheid, waarna de oorspronkelijke vloer teruggeplaatst kan worden. Aan de andere kant zijn er soms historische installaties met een waarde van zichzelf, zoals een belsysteem of etenslift die in oorspronkelijke staat zijn terug te brengen.

Duurzame monumentenzorg

Duurzaam een monument verbouwen (https://visarchitecten.nl/blog/duurzame-monumentenzorg-beperkingen-en-mogelijkheden) en daarbij zorgen voor een prettig klimaat en energiezuinig wonen of werken, vergt ook zorgvuldigheid en is soms strijdig met behoud van de monumentale waarde.

Vergunningen voor verbouwen en restaureren

Wie een rijksmonument gaat verbouwen of restaureren heeft een omgevingsvergunning nodig, in ieder geval als het gaat om aanpassingen en ingrepen aan het uiterlijk. De gemeente behandelt zo’n aanvraag, soms met hulp van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed als het om grote veranderingen gaat. Een aparte monumentenvergunning is niet nodig. Vergunningvrij zijn wijzigingen die het uiterlijk niet veranderen, zoals gewoon onderhoud en het verwijderen van recente interieuronderdelen.

Herbestemming van een rijksmonument

Bij herbestemming krijgt een rijksmonument een nieuwe functie en is vaak sprake van grote aanpassingen of ingrepen. Bijvoorbeeld bij het jachthuis in Langbroek (https://visarchitecten.nl/restauratie/woonhuizen/molenstein-langbroek) dat na leegstand tot woning is verbouwd. Of historische boerderijen (https://visarchitecten.nl/restauratie/boerderijen) die hun deels agrarische functie verliezen en een nieuwe weg vinden als woning, atelier of zorgboerderij. Of herbestemming mogelijk is hangt van veel factoren af, maar bij een beschermde status moet de historische betekenis en de ontwikkelingsgeschiedenis van het gebouw afleesbaar blijven, zoals bijvoorbeeld de opzet en indeling van gevels en de structuur van de originele ruimtes.

Financiering en subsidie

Tegenover de verantwoordelijkheden die horen bij het bezit van een rijksmonument staat een mogelijke financiële tegemoetkoming in de vorm van subsidies, gunstige financiering en belastingaftrek bij onderhoud en restauratie (https://visarchitecten.nl/restauratie/woonhuizen/molenstein-langbroek). Het Restauratiefonds biedt een hypotheek tegen een gunstige rente bij ingrijpende restauraties. En als particuliere bewoner van een rijksmonument kunt u onderhoudskosten aftrekken van de belasting. Via de BRIM-regeling kan ook gedurende een aantal jaren subsidie worden verkregen en kan een instandhoudingssubsidie worden aangevraagd voor onderhoud.

Wil je meer weten over de aanpak van Vis Restauratie Architecten? Neem dan contact op:

Lees ook over het bouwproces bij monumenten

  1. Voorbereidingsfase
  2. Schetsfase
  3. Definitief Ontwerpfase
  4. Bestekfase
  5. Uitvoeringsfase

E-mail: o.vis@visarchitecten.nl Tel: 070 - 361 5722

Deel deze pagina

Leave a Comment

Your email address will not be published.